Türkçeye çevirenin notu: Ümit Duran tarafından Türkçeye çevirilen bu makale Eric Grousilliat tarafından 2018’de Fransızca olarak yazılmış ve yine Grousilliat tarafından İngilizceye çevirilmiştir. Türkçe çevirinin son okuması Zeynep Basmacı tarafından yapılmıştır. Türkçe çeviri İngilizce versiyondan yapılmış olup görsellerin tümü İngilizce versiyondan alınmıştır. Referanslar için makalenin sonuna bakınız. Türkçe çevirinin kullanımı için Ümit Duran’ın iznine başvurulmalıdır.
Fransa ve Avrupa aikidosunun gelişiminin büyük mimarı
1933’te doğup 2010’da aramızdan ayrılan Tamura Nobuyoshi, aikidonun Fransa ve Avrupa’daki gelişiminin şüphesiz en büyük mimarıdır. 5 Ağustos 1952’de Aikikai Honbu Dojo’ya uchi deshi olarak giren Tamura, Ekim 1964’te Avrupa’ya yerleşene kadar burada kalmıştır.
Tamura Nobuyoshi ve Ueshiba Morihei
Avrupa’ya gelecek olan Tamura için Japonya’da bir veda partisi
Tamura Morihei Ueshiba’nın bilhassa silah konusunda ayrıcalıklı bir öğrencisiydi ve 1961’deki Hawaii Adaları gezisinde ustasına otomo (refakatçi) olmuştu. O zamanlar 5. dan olan Tamura, kısa sürede Hawaiili aikidocular arasında “taş duvar” lakabını kazanmıştı, çünkü onu yerinden oynatmak imkansızdı.
Yaklaşık 50 yıl Fransa’nın güneyinde yaşamış olan Tamura, küçük fiziğine rağmen etkili aikidosuyla saygınlık kazanmıştır. Kendi dojosu olan Shumeikan’da haftada 2 gün ders verip diğer zamanlarda Fransa’da, Avrupa’da ve diğer ülkelerde 400-500 kişiyi bulan büyük eğitimler vermiştir.
Tamura Sensei’ye göre talimin asıl amacı bedeni düzgünleştirmektir; yani gereksiz şeyleri atmak, doğru bir postür edinmek ve nefesi ayarlamaktır. Bunlar sağlanıp beden düzgünleştirilince sıra zihne gelir. Morihei Ueshiba’nın “Aikido misogidir” sözünü bu şekilde anlıyordu Tamura.
Avrupa’da faaliyetlerine başladığı Kasım 1964’ten Fransa’da Mart 2010’daki son eğitimine kadar Tamura Sensei’nin pratiği devamlı bir evrim halindeydi. Daima hareketlerini saflaştırmaya, doğru duruşu bulmaya çalışıyordu. Bu dediğim taijutsu pratiğine yöneliktir fakat tabii ki silah pratiği ve ısınma jimnastiği (junbi dosa) için de geçerlidir.
Aiki taiso ve junbi dosa
Tamura Sensei silahlı çalışmalarda Ueshiba Morihei’nin ayrıcalıklı bir öğrencisiydi
Tamura Sensei Honbu Dojo’ya başladığı zamanlar sabah dersi ame no torifune ile başlar, takiben de teknik çalışma kısmına geçilirdi. Aikidonun daha geniş bir kitleye ulaşmasıyla, Tohei Koichi’nin öncülüğünde, junbi dosa’nın aikidoya dahil edilmesine karar verildi. Morihei Ueshiba da yaşlanmıştı ve farklı şifa sistemleri arayışındaydı.
Tamura Sensei; “О̄-Sensei’nin zamanında aikidoda bir gelenek vardı. Katsuzo Nishi Sensei’nin şifa sistemi Makko-ho olsun, Kenzo Futaki’nin metodu Misogi no Rensenkai olsun, О̄-Sensei bazı şeyler dener ve ilginç bulursa öğrencilerinden de denemelerini isterdi. Beğenirse ‘bu iyi’, beğenmezse de ‘bu iyi değil’ derdi (Güler). Bize bunları yaptırırdı ama ‘Bir terslik hissederseniz yapmayı bırakın’ da derdi. Ben hâlen Nishi Sensei’nin egzersizlerini her sabah yaparım”.
Tamura Sensei Fransa’ya geldiğinde Honbu Dojo’da öğrendiği junbi dosa’yı gösterdi. Ame no torifune ile başlayıp tai sabaki ile devam ederdi, ardından tekubi dosa, ukemi, nefes egzersizleri, shikko ve diğerleri. Bunlara genel olarak aiki taiso denir. Dünya genelinde aikidocular tarafından bilinen bir şey olduğundan üstünde durmayacağım.
Öte yandan, kurucunun kavrayışına benzer şekilde Tamura Sensei bu egzersizleri aikido öncesi ısınma egzersizleri olarak değil bizzat aikido olarak görürdü ve şöyle derdi;
Tamura Nobuyoshi ve Eric Grousilliat
“Aiki taiso çalışmak aikido çalışmaktır”.
Tamura Sensei her şeye meraklı bir budo araştırmacısıydı. Aikido adlı kitabında şöyle demiştir; “Savaş sanatı çalışmak için beslenme bilimi, anatomi, psikoloji, meteoroloji, astroloji, jeoloji, sosyoloji vesaire çalışmalısınız. Bu çalışmalar savaş için önemlidir, elzemdir”.
Bu zihin tutumu sayesinde, özellikle beden konusunda sürekli araştırma halinde olan Tamura’nın pratiği devamlı evriliyordu. Bu yüzden öğrencilerine hem bedeni güçlendirme hem de sıhhati arttırma amacıyla belli metotları önermiş olması gayet doğaldır.
Daha genç yaştayken makrobiyotik diyetle ilgilenmeye başlamış ve metodun kurucusu Sakurazawa Yukikazu ile tanışmıştır. Aikidodan haberdar olması ve Yamaguchi Seigo ile tanışması da bu metot sayesindedir. Tamura’yı uchi deshi olmaya ikna eden Yamaguchi’dir.
Hâlen sıhhatli zamanındayken jikyo jutsu ile ilgilenmeye başlamıştır. Jikyo jutsu 31 hareketten oluşan, eklem hareketleri, nefes egzersizleri ve akupunktur noktası baskısı içeren bir egzersiz setidir. Tamura Sensei bu seriyi tamamladıktan sonra 1., 2. ve 15. hareketleri tekrar yapardı.
31 jikyo jutsu hareketi
Jikyo jutsu ifadesi “kendi gücünü geliştirme tekniği” olarak çevirilebilir. Bu metot 1916’da Nakai Fusagoro’nun (中井房五郎 / 1878-1931) çabalarıyla, sıhhat geliştirme odaklı ilk Japon jimnastiği oldu.
Budo bağlamında tabii ki kişinin, tekniğe yönelik çalışmalarla uyumlu olacak şekilde kendi nefes kapasitesini geliştirmesi, esnekliği ve rahatlığı, kas gerginliği çok önemli.
Tamura Sensei jikyo jutsu üzerine şunu demiştir: “Jikyo jutsu hareketlerini yapar yapmaz kendimi doğal ve rahatlamış bir postürde buluyorum. Kendinizi iyi hissetmediğiniz zamanlar bu çok işe yarar. Partnerle çalışırken bunları görmek zordur fakat kendi başınıza uyguladığınızda kendi içinizi görebilirsiniz”.
Tamura Sensei yaşlanınca bu pratiği bir kenara bıraksa da öğrencilerini daima bu pratiği denemeye davet etti.
Daha sonrasında, Çin ve Japon pratiklerine yönelik bilgisi onu başka metotlar denemeye itti; örneğin rahatlamak ve canlanmak için yapılan bir kişisel masaj serisi, rahatlamak için yapılan bir esneme serisi. Farklı pozisyonlarda durmaya odaklanan esneme serisi, kasları zorlamaktansa esnettiğinden postürü düzeltmek için birebirdi.
Çin’e özgü Çiqong metodu
Shumeikan’a düzenli olarak gittiğim 2000’lerin başında Sensei ilk kez “sekiz kısımlı işleme” (Türkçeye çeviren notu: baduanjin maddesi) denen metodu gösterdi, bu metot Çin’in çigong metodundan gelmedir. Bize göstermeye başladığı bu egzersizlerde sonrasında bazı ufak değişiklikler yaptı.
Aiki taiso veya jikyo jutsu’nun aksine bu sekiz nefes egzersizi epey yavaştı fakat yüksek zihinsel odaklanmayla yapılıyordu. Böylece hareket ve nefes arasındaki koordinasyon geliştiriliyordu ve aikidoyu icra edebilmeye daha da yaklaşıyorduk.
Tamura Sensei junbi dosa’sının evrimini şöyle tarif etmiştir; “Eskiden, ame no torifune ile başlayıp ikkyo undo gibi tekniğe yönelik egzersizlerle devam ederdim. Bunlar О̄-Sensei’nin uyguladığı hareketlerdir ve genç insanlar için mükemmeldir. Çocuklar da çok sever bunları. Fakat artık yaşlandım ve bedenime karşı daha hassasım. O an ne yapacağıma hissederek karar veriyorum ve ona göre ısınmada değişiklik yapıyorum. Sık sık söylüyorum fakat bunlar benim zamanla keşfettiğim ve bana iyi gelen şeyler. Bu aralar çok ilginç bulduğum bir Çin jimnastiğini uyguluyorum. Ben insanlara öneriyorum, herkes kendisine neyin iyi geldiğini arayıp bulmalı”.
Egzersizleri başta sıhhat için yapabilirsiniz fakat zamanla kendi bedenimizi mercek altına almanın bir yolu haline gelmelidir. Hareketlerimize çok dikkat edersek doğru yaptığımızı düşündüğümüz şeylerin bile bir günde nasıl daha zor hale geldiğini görürüz. Beden sıra dışı bir şey ve onu dinlemeyi öğrenmeliyiz.
Doğal olmayan her şey bedende bir zorlama oluşturur. Bize üstünkörü olarak rahatmış gibi gelen pozisyonlar aslında yanlıştır ve bedenin doğal şekilde işlemesine izin vermez. En düzgün pozisyonlar sağlık için en iyisidir. Ne kadar uzun öyle dursanız da güç gerektirmez ve yormazlar.
Eğer shisei’niz düzgünse nefesiniz yerinde, bedeniniz de rahattır. Kokyu ho egzersizi bu yüzden son derece önemlidir. Zazen veya yogada bulacağımız arayış tipini kokyu ho’da bulabiliriz. Budokalar yogiler ve zen rahiplerindeki postüre sahip olmalı”.
Bu postür, yani shisei çalışması benim fikrimce temellerin de temeli mahiyetindedir. Shisei sağlanmadıktan sonra hareketten bahsetmek saçmadır. Bugünün aikido dünyasında eksik olan önemli şeylerden biri bence budur.
Shisei terimi sadece dışsal bir tavrı ifade etmez. İyi bir form, iyi bir postür ve bunun yanı sıra dışarıya tezahür eden içsel bir kuvvet de gerekir.
Kılıç bedeni ve zihni ışıldatır
Tamura Sensei elinde kılıçla
Genel olarak aikidonun kılıçtan geldiği söylenir. Tamura Sensei’nin icrasında bu daha da geçerlidir. Hareketlerindeki, tavrındaki, gözlerindeki her şeyde merkezî olan kılıçtır. Sensei teknik yaptığı zaman kılıçla kesilmiş gibi hissederdiniz.
Tamura Sensei bokken üzerine konuşuyor
Tamura Sensei’nin babası, Budo Senmon Gakko’da (武道専門学校) çalışmış bir kendo hocasıydı. Genç Nobuyoshi babasının bir arkadaşından kendo eğitimi aldı. Yine bu dönemde judoya başladı. 20 yaş civarında, Honbu Dojo’da uchi deshi olduktan sonra Nakayama Hakudo’nun sertliğiyle bilinen öğrencisi Haga Jun’ichi’den iaido öğrenmeye başladı.
Uchi deshi olarak görevleri yorucu olduğu için muhtemelen kısa süre iaido yaptı, fakat talim edeceği yeni bir tutku doğmuştu. Bokken ve jo’yu О̄-Sensei’den öğrenen Tamura, Fransa’da aikido eğitmenliğine başladığında kısa sürede fark etti ki sadece bokken ve jo ile çalışmak Batılı hedef kitlenin gerçek kılıç icrasını anlamasını zorlaştırıyordu. Bu yüzden iaido pratiğini aikidoya dahil etti ve eğitimlerinin bir kısmını iaido pratiğine ayırdı.
İaido sanatında tecrübeli Chiba Kazuo Sensei’nin tavsiyesi üzerine Tamura Sensei 1997’de, Muso Shinden ekolünden Mitsuzuka Takeshi’yi (Nakayama Hakudo’nun öğrencilerinin son neslinden bir ustadır) aikido seminerlerinde iaido öğretmesi için davet etti. Yine o dönem, shodan sınavlarına girecek kişileri Muso Shinden ekolünün ilk dört katasından mesul tuttu.
Tamura Sensei’nin iai’si
Junbi taiso’nun yanı sıra iaido pratiği Tamura Sensei’nin aikido eğitiminin önemli bir parçasıdır. Tutkulu biri olan Tamura Sensei’nin pratiği daimî bir gelişim içindeydi. Yeni şeyler dener, yaradığını düşündüğü şeyleri devam ettirip diğerlerini terk ederdi. Pratiğinin merkezinde kılıç vardı, teknik yapışında, yürüyüş tarzında, ayağa kalkışında, ukemi atışında vesaire hep kılıç merkezdeydi.
90’ların sonunda bir şey onun aikido icrasını bu yönde daha da ilerletti. Kuroda Tetsuzan’ın inanılmaz incelikli icrasını keşfetmişti. Tetsuzan’la tanıştıktan sonra kendi pratiğinde ukemi yapış tarzı, kılıç tutuşu, teknik yaparken hareket etme gibi önemli değişikliklere gitti.
Tamura bireysel olarak Kuroda Sensei’nin gösterdiği bir iaijutsu katasını çalışıyordu, öğrencilerininse Kuroda’nın birinci kılıç suburisini çalışmasını öneriyordu.
Tamura Sensei bokuto ve jo ile partnerli çalışmaları da öneriyordu. Bu çalışmaların temeli oldukça basit fakat mühimdi; partnerin gardındaki açıklıkları ve zayıflıkları gör fakat kendin açıklık veya zayıflık verme. Shisei, konsantrasyon ve gözlem üzerine yoğun ve derin bir çalışma burada da karşımıza çıkıyor.
Ustanın pratiğinde taiso, buki waza, taijutsu hep aynı amaca hizmet ederdi; kişinin kendini incelemesi.
Tamura Sensei’nin kılıç kullanımındaki en önemli prensiplerden biri bloklama olmayışıdır. Kılıç asla partnerin kılıcına değmez, partnerin gardında açıklık arar ve direkt olarak partnerin merkezine doğru keser. Tamura Sensei’nin karşısında saldırıya başlamak bile zordu, en ufak hamlenizde kesilmiş olurdunuz.
Benzer şekilde, yalın elle Tamura Sensei’yi tutar tutmaz hareket edemez hale gelirdim. Ona saldırmaya çalışan ise anında kendini kesilmiş bulurdu, yani ne olup bittiğini anlamadan dengesiz bir duruma gelirdi.
Yazan: Eric Grousilliat
● 1973, Fransa’da dünyaya gelir,
● 1988, Fransa Normandiya’da aikido çalışmaya başlar,
● 1993, Fransa Normandiya’da Tamura Sensei ile ilk kez karşılaşır,
● 1993-2008, Arikawa Sadateru, Ichihashi Noriaki, Yamada Sadateru, Sugano Seiichi, Saito Morihiro ve Yoshinkan’dan Inoue Kyoichi gibi ustalardan da eğitim alarak Tamura Sensei’nin pratiğini takip eder,
● 1997-2001, Chen stili Taichichuan, Shindo Muso ryu jodo, kyudo, Shinden Muso ryu iaido ve Shotokan karatedo sanatlarına başlar,
● 2008, Tokyo’da Kajitsuka Sensei ile Yagyu shingan ryu Taijutsu,
● 2008-2009, Tokyo Tendokan Dojo’da Shimizu Kenji Sensei ile aikido,
● 2009, Tamura Sensei’den Aikikai yondan seviyesi,
● 2009-2012, Tokyo’da Aakuzawa Minoru Sensei ile Aunkai Bujutsu,
● 2011-2013, Tokyo ve Iwama’da Saito Hitohira ile Iwama Shinshin Aiki Shurenkai,
● 2012-2013, Kobayashi Kiyohiro Sensei ile Takumakai Daito ryu Aikijujutsu,
● 2013, Kobayashi Sensei’den Daito ryu shodan seviyesi,
● 2012-2019, Aikikai Honbu Dojo’da düzenli olarak idman,
● 2013’ten günümüze, Watanabe Tadashige Sensei ile Marobashikai Shinkage ryu hyoho,
● 2018, Shinkage ryu gaiden seviyesi
Makalenin Fransızca versiyonu: TAMURA NOBUYOSHI, le corps, coeur de la pratique
Makalenin İngilizce versiyonu: TAMURA NOBUYOSHI: the body, core of the practice