Japon kültürü ve buşido üzerine yazılmış modern eserler arasında en çok bilinenlerden biri, Japonya’daki lisans eğitiminin ardından 1884’de Amerika’ya yerleşen ve İngilizce olarak birçok kitap ve makale yayımlayan İnazo Nitobe’nin (1862-1933) Bushido: Soul of Japan (Buşido: Japonya’nın Ruhu) adlı eseridir. Kitabın başlığından da anlaşılacağı üzere Nitobe bu eserde Japonya’yı Japonya yapan şeyleri, Japon kimliğini, Japon ahlakını Batılı okuyucuya tanıtmak ve Batı’nın gözünde belli bir Japonya imajı çizmek istemektedir.
Japonya’nın köklü samuray ailelerinin birinden gelen İnazo Nitobe Japon kimliğinin merkezine feodal sistemi, samurayları ve buşido’yu (savaşçı yolu) koymuş ve Japonya’yı anlamak isteyenlerin önce bu kavramları anlamaları gerektiğini düşünmüştür. Bir Japon olması ve Japonya’da yetişmesi hasebiyle Japon kültürü ve tarihine, bir Hıristiyan olması ve ömrünün büyük kısmını Batı’da geçirmesi hasebiyle Batı kültürü ve tarihine hakim olan Nitobe Japonya’yı buşido-samuray-feodal sistem üzerinden ve Avrupa şövalyeliği-dini-tarihi ile kıyaslayarak anlatmaktadır.
Nitobe’nin eseri Amerikan başkanları dahil geniş bir kitleye ulaşmış, çokça okunmuştur. Fakat aynı eser Japonya’da tepki çekmiş, Batılı bir bakış açısıyla yazıldığı için Japon tarihi ve kurumlarını çarpıttığı iddia edilmiş, buşido’yu ve samurayları olduğundan farklı gösterdiği söylenmiştir. Nitobe’nin pasifist üslubu ve düşünceleri 1894-95 Çin-Japon savaşından çıkmış olan ve 1904-05 Rus-Japon savaşına girmek üzere olan Japonya’da hükümetin militarist tavrı ile çelişmekteydi. İnazo’nun eseri ancak Japonya 2. Dünya Savaşı’nın ardından barış dönemine girince ülke genelinde yaygınlaşmış ve o zamana dek pek popüler bir kelime olmayan buşido kelimesi yaygınlık kazanmıştır. Bürokrat, eğitimci, siyasetçi sıfatları da olan Nitobe’nin portresi Japonya’da bir dönem banknotlara bile basılmıştır.
Eser günümüzde Japonya’da ve dünya genelinde buşido veya samuraylık deyince akla gelen ilk eserlerden biri olmuştur. Nitobe’nin görüşleri modern budo sanatlarını çalışan kişiler üzerinde de etkili olmuştur. Modern çağa kadar 4, 5 veya 6 adet olarak yorumlanan Konfüçyüsçü değerler, muhtemelen İnazo Nitobe’nin etkisiyle 7’ye yükselmiş (shin: empati, gi: ahlak, rei: adap, chi: bilgelik, shin: güven, chu: sadakat, ko: hürmet) ve Japon savaş sanatlarında yerini almıştır.
Yazar 17 bölümden oluşan metni “Buşido Hâlâ Canlı mı?” ve “Buşido’nun Geleceği” adlı bölümlerle sonlandırıyor ve feodalizmin ortadan kalkmasına ve Batılılaşmaya rağmen buşido’nun tamamen ortadan kalkmayacağını, bir şekilde Japon ruhunda varlığını sürdüreceğini söylüyor.
1900’da yayımlanan eser 5 yıl gibi kısa bir sürede 10 baskı yapmış, bunları da sonraki yıllarda birçok baskı takip etmiştir. Eser kısa süre içinde Hintçe, Almanca, Çekçe, Lehçe, Fransızca, Norveççe ve Japoncaya çevirilmiş ve Nitobe’ye geniş çaplı bir ün getirmiştir. Türkçeye ise ancak 2016 yılında Doruk Akyüz tarafından çevirilmiştir ve 2018’de çevirinin ikinci baskısı çıkmıştır, 3. baskının ise eli kulağındadır. Doruk Akyüz ayrıca Nitobe’nin dipnotlarına ilave notlar eklemiş ve metnin sonuna bir dizin eklemiştir.
“… Ogasawara; “her şeyden öte görgü kurallarının amacı sakince oturduğunda dahi zihnini geliştirmektir ve böyle bir kişiye en korkunç kabadayı bile saldırmaya cesaret edemez” der. Başka bir deyişle, bu sözcüğün anlamı doğru davranışların sürekli tatbik edilmesi ile bireyin vücudunun tüm parçaları ile kabiliyetini mükemmel bir düzene ve ahenge sokması ve bu ustalığını uzuvlarından çevresine yayması. …”
çev. Doruk Akyüz, sayfa 45
Türkçe çeviri metinde çeviriye bağlı olarak yer yer anlama zorlukları olsa da Nitobe’nin açıkça ortaya koyduğu fikirleri anlayabiliyor ve metnin mesajını alabiliyoruz. Fakat kitabın Türkçe başlığı bizi kitabın mesajı konusunda yanıltmasın. Zira İngilizcesinde Soul of Japan, yani “Japonya’nın Ruhu” demekte. Türkçesinde ise Japon Savaş Sanatı denmiş. Başta da değindiğimiz üzere İnazo Nitobe, kitabın önsözünde kendi kaleminden belirtiyor kitabın yazılma amacını ve konusunu. Bu konu da Japon savaş sanatı değil, Japon kimliği, Japon kültürü, Japon ruhu.
çevirmen: Doruk Akyüz
ebat: 13,5 x 21 cm
sayfa sayısı: 122
Türkçe ilk basım: Mayıs 2016
ISBN: 978-975-995-709-4
Kitap hakkında bilgi: https://www.dergah.com.tr/kitaplar/busido-japon-savas-sanati
İyi okumalar dileriz!
Ümit Duran
2012 yılından beri aikido çalışmaktadır. Dil ve çeviri ile ilgilenmektedir. Türk Aikido Dergisi’nin kurucusu ve editörüdür.
umitduranist@gmail.com