Uzun bir süre sonra aikidoya dair bir metin Türkçeye çevirildi. Şu bibliyografyaya göre bir önceki çeviri, MVT Yayınları’ndan 2011’de Aikido’nun Yapısı başlığıyla çıkan ve Gaku Homma tarafından 1997’de yazılmış The Structure of Aikido adlı kitaptı.
John Stevens (www.shambhala.com’dan alınmıştır)
Akademisyen ve Budist rahip John Stevens’ın (1947-) derleyip 1991’de The Art of Peace adıyla yayımladığı metin, aikidonun kurucusu Morihei Ueshiba’nın (1883-1969) zihniyetini, ideolojisini Batılı okura ulaştıran en önemli eserlerden olmuştur. The Art of Peace, geçtiğimiz yıl Destek Yayınları’ndan Zeynep Bilgin’in çevirisiyle yayımlandı. Stevens bu kitap çalışmasında Morihei Ueshiba’nın sözleri, yazıları ve kaligrafilerinden bir derleme yapmıştır. En uzunu yarım sayfadan az, çoğunluğu da 2-3 satır civarında yaklaşık 150 fragmandan oluşan bu derleme, Ueshiba’nın farklı dönemlere ve farklı bağlamlara ait sözlerinden oluşmaktadır. Bu sebeple anlam bütünlüğü olan tek bir metinden ziyade bir aforizma kitabı olarak değerlendirilebilir.
“Barış Sanatı’nda kendinizi bir kuş gibi uçmaya ve bir balina gibi spor yapmaya bırakabilmelisiniz.” (sayfa 52)
“In the Art of Peace you must be able to let yourself soar like a bird and sport like a whale.”
Fragmanlar genel olarak Ueshiba’nın aikido vasıtasıyla ulaşmaya çalıştığı nihai amaç ve aikidonun bir barış sanatı olarak nitelikleri hakkındadır. Bu nihai amaç evrenle uyum içinde olma, dünya barışının sağlanması, ruhun geliştirilmesi şeklinde özetlenebilir. Morihei Ueshiba’nın Türkçeye çevirilmiş Budo Renshu ve Budo adlı kitaplarının aksine bu kitapta aikidonun teknik tarafına, aikido tekniklerine değinilmese de savaşçı zihninin, ruhunun nasıl olması gerektiğine yönelik ifadeler de bulunmaktadır.
“Tüm sesler ve titreşimler bu Söz’den yayılır. Sesiniz çok güçlü bir silahtır. Cennetin ve dünyanın kozmik nefesiyle uyum içinde olduğunuzda, sesiniz gerçek sesler üretir. Beden, zihin ve konuşmayı birleştirdiğinizde gerçek teknikler ortaya çıkacaktır.” (sayfa 15)
“All sounds and vibrations emanate from that Word. Your voice is a very powerful weapon. When you are in tune with the cosmic breath of heaven and earth, your voice produces true sounds. Unify body, mind, and speech, and real techniques will emerge.”
Morihei Ueshiba, en yakınındaki öğrencilerin bile anlamakta zorlandığı bol metaforlu, ezoterik bir dil kullanıyordu. Dindarlığı ile ön plana çıkan Ueshiba’nın Japon mitolojisi ve dinine atıflarla dolu bu üslubunu, belli metinleri veya öğretileri incelememiş kişiler pek anlayamıyordu. Christopher Li’nin şu makalede vurguladığı üzere, Ueshiba’nın dizinin dibinde sabah akşam aikido çalışmış Japon öğrencilerin bile anlamakta zorlandığı bu aforizmalar, Stevens tarafından derlenip dipnotsuz olarak bizlere sunulmuştur. Bu açıdan bakınca, Barış Sanatı: Aikido adlı metin, kolay okunabilen, bir oturuşta bitirebileceğiniz, basit bir kitaptır.
Türkçe çeviri hakkında birkaç ayrıntı belirtmekte fayda var; Türkçe çeviride tek bir imla hatası göze çarpmıyor, bu konuda çevirmeni ve yayın ekibini tebrik etmek gerek. Öte yandan, 14. veya 116. sayfalarda da görülebileceği üzere, Ueshiba’nın kotodama prensibinden bahsettiği ve u, yu, su gibi heceleri telaffuz ettiği yerlerde italik yazının tercih edilmesi daha ayırt edici olurdu. Ayrıca, İngilizce metindeki heaven ve earth ifadeleri Türkçeye bazen gök ve yer, bazen de cennet ve dünya olarak çevirilmiş. Cennet kavramının Japon kültürü bağlamında kullanımının riskli olduğu ve Japon kültürü bağlamında kullanılan heaven kelimesinin “gök” olarak düşünülmesi gerektiği genel bir bilgidir denebilir. Kitabın giriş bölümünde Miyamoto Musashi’nin meşhur kitabının adının Türkçeye Beş Yüzüğün Kitabı olarak çevirilmesi de, 2. baskı olması durumunda değiştirilmesini umduğumuz noktalardan biri olarak karşımıza çıkmaktadır (Beş Çember Kitabı üzerine röportajımız için tıklayınız).
The Art of Peace‘in dipnotsuz bir metin olduğundan bahsetmiştim, kitabın 1992 ve 2002 edisyonlarında dipnot yok. Türkçe metinde ise bir adet dipnot bulunmakta (sayfa 143). Dipnotta, sayfada kaligrafisi verilen bu kanjisinin “Eski bir dikdörtgen Japon madeni parası” anlamında olduğu yazıyor. Fakat kaligrafideki kanji “madeni para” anlamındaki 分 kanjisi değil, “savaş” anlamındaki 武 kanjisi. İki kanji de bu diye okunabilmekle birlikte ikincisinin “madeni para” diye bir anlamı yok1.
Sonuç olarak, Morihei Ueshiba’nın adını vermeden bahsettiği kimi kavramların (örneğin 30. sayfada hachiriki [八力], 36. sayfada aun no kokyū [阿吽の呼吸], 50. sayfada shōchikubai [松竹梅], 99. sayfada sanshu no jingi [三種の神器]) arka planı hakkında bilgimizin arttığı nispette daha yakından anlayabileceğimiz bir metinle karşı karşıyayız.
Zeynep Bilgin’e ve Destek Yayınları’na bu eseri Türkçeye kazandırdıkları için teşekkür ederiz.
çevirmen: Zeynep Bilgin
ebat: 13,5 x 21 cm
sayfa sayısı: 192
Türkçe ilk basım: Ekim 2023
ISBN: 9786259400501
kitap hakkında bilgi: https://destekdukkan.com/magaza/urun/baris-sanati-aikido
İyi okumalar dileriz!
- Bu (武) kanjisinin kökeni ve anlamı hakkındaki bir makalenin çevirisini geçen sene sitemizde paylaşmıştık; Bu (武) Karakterinin Kökeni Hakkında İzahat: Yanlış Bir Yorumlamanın Arka Planı